ගුරු පඬුරු

කේට් සහ මැකෙන්සි කියන්නෙ තමන්ගෙ මූලික වාස්තු විද්‍යා අධ්‍යාපනයෙන් පස්සෙ ලංකාවෙ වසරක පුහුණු කාලයක් සඳහා පැමිණි ඕස්ට්‍රේලියානු තරුණ සිසුන් දෙදෙනෙක්. ලෝක දේශපාලන ඉතිහාසය, කලාව, දර්ශනය වගේ හැම දෙයක් ගැනම ඔවුන් තුළ තිබුණු දනුම සහ අවබෝධය මාව පුදුමයට පවා පත් කළා. මම හිතන්නේ නැහැ ලංකාවෙ බහුතරයක් වාස්තු විද්‍යාව ඉගෙන ගන්න හෝ උගන්නන අය පවා, ප්‍රංශ සිනමා නව රැල්ල, ඉතාලියානු යථාර්තවාදය, වගේ දේවල් ගැන ලොකු අවබෝධයක් ඇති කියල.කලාව සම්බන්ධයෙන්, නූතන වාදය, පශ්චාත් නූතන වාදය වගේ සංකල්ප ගැන වුණත් එච්චර උනන්දුවක් මෙහෙ අයට නෑ. සුලභව කියවෙන මාක්ස් වාදය, සමාජවාදය වගේ දේශපාලනික අදහස් පිළිබඳව උනත් කතා කෙරෙන්නේ ඉතාම අඩුවෙන්. සිනමාව ගැන තියෙන උනන්දුව හින්ද මම නිතරම මේ ඕස්ට්‍රේලියානුවො දෙන්න එක්ක විවිධ දේවල් කතා කරන්න කැමතියි. බර්ග්මාන්, තර්කොව්ස්කි ඉඳන් කියරොට්සාමි හරහා ගැස්පර් නො ඒ හෝ ඩැරන් ඇරනොෆ්ස්කි දක්වාම එයාල සිනමාව ගැන දැනගෙන සිටීම මාව පුදුම කළා. සමහරවෙලාවට කේට් කියුබාවෙ ඉගෙනගෙන ආපු සුමේධ එක්ක කතාකරන දේශ්පාලනික අදහස් අස්සෙ මම අතරමං වෙලා මොකද වෙන්නේ කියලවත් හිතා ගන්න බැරි තත්වයකට පත්වෙනවා. මට වෙලාවකට හිතෙනවා ඔවුන්ට වාස්තු විද්‍යාව අරෙන්න අනිත් හම දෙයක්ම ඉගෙනගන්න පෙළඹීමක් තියෙන බවක්. එයාල කියන්නේ එයාලට ගොඩනැඟිල්ලක් හදන විදිහට වඩා ගොඩනැඟිල්ලක් හිතන විදිහ එහෙදි උගන්නවා කියලයි.

ලංකාවෙ බොහෝ වෙලාවට කෙරෙන්නේ ගොඩනැඟිල්ලක් හදන විදිහ උගන්නන එකයි.

මේ අදහස් හදිස්සියෙම ලියන්න හිතුවෙ ඒ කිසිම දෙයක් ගැන කියන්න නෙමෙයි. මොරටුව විශ්ව විද්‍යාලයේ මා ඇතුළු තවත් බහුතරයක් වාස්තු විද්‍යා වාස්තු විද්‍යාව ඉගෙන ගන්න කාලයේ වාස්තු විද්‍යාව ගැන අපි දැනගෙන හිටපු සියල්ලක්ම වෙනස් විදිහකින් නැවත අත්දකින්න පොළඹවපු විදුර ශ්‍රී නම්මුනි ගුරුතුමා ගැන පොඩි හරි සටහනක් ලියන්න ඕනෙ කියල හිතපු නිසයි. නම්මුනි සර් ජීවතුන් අතර ඉද්දි මේක ලිව්වනම් හොඳයි කියල ගොඩක් අය කියයි. ඒත් සර් ට සර් ගැන කියල දෙන්න තරම් කෙනෙක්ද මම?

වාස්තු විද්‍යාව උගන්නන පන්තියකට මහගම සේකරගෙ කවි පොත් අරන් ආපු වෙන ගුරුතුමෙක් ගැන මම නම් අහල නෑ. පැවරුමකට ලකුණු දීමේදී එක්කො 100% නැත්නම් බිංදුවටත් වඩා අඩුවෙන් ලකුණුදීපු ගුරුවරයෙක්වද මට කිසිදිනක මුණගැසී නැත. එකම ඉරක්වත් බෝඩ් එකේ අඳින්නෙ නැතුව සංවාදය තුළින්ම දේවල් අවබොධකිරීමට ඔඋට තිබුණේ පුදුම හැකියාවක්. වාස්තු විද්‍යාව හෝ අනෙක් ඔනෑම කලාවක් මිනිසා ආනන්දයට පත්කර එතනින් ප්‍රඥාව කරා ගෙනයා යුතු බව ඔහුගේ ජීවන කියමනයි. ගොඩනැඟිල්ලක් තුළ ආත්මයක් හෝ ජීවයක් නිර්මාණය කිරීම ගැන ඔහු දැඩිව විශ්වාස කළ කෙනෙක්. ගොඩනැඟිල්ලක්  සැළසුම් කිරීම හෝ නිර්මාණය කිරීම හුදෙක් එම ගොඩනැඟිල්ල හදන ආකාරය නොව එම නිර්මාණ ක්‍රමවේදය සහ ගොඩනැඟිල්ල ඇතුළත අත්දැකීම වචනයෙන් හෝ රූපයෙන් විස්තර කරන්නේ කෙසේද යන්න තමයි ඔහුගේ ඉගැන්වීම. ඇබ්ස්ට්‍රැක්ට් රූපයක් හෝ සිතෙහි යම්කිසි නිර්මාණයක් සඳහා මවෙන නිමිත්තක සිට එය ගොඩනැඟිල්ලක් බවට පත්වීම දක්වා කෙරෙන නිර්මාණ ක්‍රමවේදය ගැන ඔහු කියාදුන් එදා විකාර මෙන් දනුණු දර්ශනය එදා ට වඩා  අද අවබෝධ වීම පුදුම සහගත දෙයක්.

ගොඩනැඟිල්ලක් පිටතින් නොව පළමුව ඇතුළතින් නිර්මාණය විය යුතු බවට ඔහු කළ ඉගැන්වීම වර්ථමානයේ ඉදිවෙන ජැන්ඩියට ඇඳ පැළඳ ගත්තත් ඇතුළතින් ආතමයක් සොයා ගැනීමට අපහසු ගොඩනැඟිළි මහතුන්ට හොඳ පාඩමකි.  වාස්තුවිද්‍යාව තුළ දාර්ශනික පසුබිම වෙනුවෙන් ඔහු තරම් සටන් කළ වෙනත් ගුරුවරයෙකු මාහට තවමනම් හමුවී නැත.

ඔහු විශ්වාස කළ දර්ශනය සහ අනෙකුත් දැනුම ඔහු කොහේ හෝ ලියා ඇතිදැයි නොදනිමි. එසේ තිබේ නම් ඒවා වහා පිටතට ගෙන සියළු වාස්තුවිද්‍යාඥයන් අතුළු හුදී ජනයා වෙත පොදු වස්තුවක් ලෙස දායාද කල යුතුය. එසේ නොමැති නම් ඔහුගේ හොඳම ගෝලයකු විසින් ඒවා ඔහුට උපහාරයක් ලෙස ග්‍රන්ථාරූඩ කල යුතුය.

මෑතකදී මගේ හොඳ යහළුවෙක් තමන්ට මේ ජීවිත්යේදි හමුවුණු ගුරුවරුන් හතරදෙනෙක් ගැන මට කිව්වා. එක්කෙනෙක් ආධ්‍යාත්මික මඟ පෙන්වන්නෙක්, අනිත් කෙනා යෝගා ගුරුවරයෙක්, අනිත් එක්කෙනා ගැන එයා මට කිව්වෙ නෑ. එයාගෙ ගුරුවරයන්ගෙ ලයිස්තුවේ මුලින්ම හිටියේ නම්මුනි සර්. එයාගෙ හේතු පාඨය මේකයි.

"නම්මුනි සර් තමයි මට හිතන්න ඉගැන්නුවේ"

මම හිතන්නෙ නැහැ අපි නම්මුනි සර් ට සුබ ගමන් කියලා කිව යුතුයි කියලා. එයාගෙ ගමන ගැන එයා දන්නවා. එයා යන තැනත් එයා දන්නවා.

කොහොමත් විදුර ශ්‍රී නම්මුනි ගුරුවරයාවත්, ඔහු විසින් ඉගැන්වූ දහමත් මයිකල් ජැක්සන් ගේ "උහ්ක්!" එක මෙන් අපි හැමෝවම, හැමදාමත් හිතන්නට පොළඹවනු ඇත.

-සුමුදු අතුකෝරල

සුජිත්! ජීවිතය දැන් කොහොමත් පහසු නෑ

“අඳුර තුළ ගමන් කරන්නෝ තමන් අඳුර තුළ ගමන් කරන බව දැනගන්නා තෙක් ආලෝකය නොසොයනු ඇත”- බෘස් ලී

 මට මුල ඉඳන්ම එයාව දැක්කම මතක් වෙන්නෙම බෘස් ලී ව. පින්සලක වගේ කොන්ඩෙ ඉස්සරහදාගෙන, ඉතාම කෙට්ටුවට, තියුණු මුහුණක් සහ හරිම අහිංසක හිනාවක් එක්ක ඉන්න සුජිත් ව දකින එකම ඉතාම සතුටු හිතෙන කාරණාවක්. ඔය හේතුව හින්ද තමයි ඔය උඩින් තියෙන කියමන මගෙ ඔළුවට ආවේ. මට හිතෙනවා බාහිර පෙනුම වගේ ම ඇතුළතිනුත් සුජිත් බෘස් ලී එක්ක එතනදි හම්බ වෙනව කියල.

එඩ්වර්ඩ් මුන්ච් ගෙ "විලාපය" කියන චිත්‍රය ගැන අහල දැකල තිබුණත් ඒක එහි මුල් අර්ථයෙන් ම අත්විඳින්න මට පුළුවන් වෙලා තිබ්බෙ නෑ. සුජිත් ගෙ "මනෝභ්‍රාති" ප්‍රදර්ශණය බැලුවම මට එඩ්වර්ඩ් මුන්ච් ගෙ චිත්‍රයෙ මුල් අර්ථයට සමීප වෙන්න පුළුවන් වුණා. එහෙම වුණේ සුජිත් දේශීය පසුබිමක් තුළ මුන්ච් ගෙ "විලාපය" ප්‍රතිනිර්මාණය කරල තියෙන හින්ද කියලයි මට හිතෙන්නේ. එහෙම කිව්වට මුන්ච් සහ සුජිත් ඉන්නෙ තැන් දෙකක. සංකල්පීමය වශයෙන් සහ ප්‍රකාශනමය පසුබිම මත දෙදෙනාම එක තැනකදි හමු වුනාට මට සුජිත් ගෙ චිත්‍ර දැනෙන ගතිය වැඩියි. සුජිත් ගෙ චිත්‍ර විලාසයත් ගැඹුරු අත්දැකීමට එක්කගෙන යනවා. ඒකට හේතුව මේ දේශපාලනික, සමාජ සංස්කෘතික මඩ ගොහොරුව මටත් සුජිත් ටත් අපි හැමෝටමත් එක විදිහට දැනෙන නිසා වෙන්න ඇති.

ප්‍රදර්ශනය ආරම්බයෙන් පස්සෙ පොඩ්ඩක් සුජිත් එක්ක කතා කරන්න ලැබුණා. ඇත්තටම සුජිත්ම ඇවිත් කතා කලා. එයා ඒ වගේ නිහතමානී කෙනෙක්. "බය කියන්නෙ හරි පුදුම දෙයක්. චූ යනව වගේ දෙයක් නේ. ඉතින් මේ චිත්‍රත් ඒ වගේ තමයි. බය ඇතුළෙ ම ටික කාලයක් ඉන්නකොට චිත්‍ර විදිහට ඒවා එළියට එනවා. ඒත් දිගටම ඒ බය අස්සෙ ඉන්න බැහැ. එපා වෙනවා. ඊට පස්සෙ අත ඇරල දානවා." සුජිත් කිව්වෙ ඔන්න ඔය වගේ අදහසක්. ඔය කතාව ඇහුවට පස්සේ මගෙ හිතට මහ බර ගතියක් දැනෙන්න ගත්තා. ඒක නිකන් කඳුළු එන්නෙ නැතිව අඬනව වගේ හැඟීමක්. දැන් ඉතින් ඒ හැඟීම සුජිත් ටවත් මගෙ හිතෙන් අයින් කරන්න බැරි වෙයි. හිතේ පටලයක් බැඳිලා වගේ. එදිනෙදා ජීවිතය, සතුට, බලාපොරොත්තු, ආර්ථිකය, සංස්කෘතිය, දේශපාලනික වටපිටාව, මේ හැමදෙයක්ම විහිළුවක් වගේ ගොඩක් වෙලාවට. ඒත් ඒ විහිළු ගතිය අස්සෙ කොච්චරනම් භ්‍රාන්තියක් සැඟවිලා තියෙනවද? හැමෝම මේ මනෝභ්‍රාන්තිය එක්ක හිරවෙලා නෙමෙයිද ඉන්නේ?

සුජිත් ගෙ චිත්‍ර අතරින් ලොකු ඇස්දෙකක් විවර වෙලා, ඒ ඇස් වලින් දකින දෙවල් නිසා කඳුළු ගඟක් ගලන චිත්‍රෙ මගෙ දිහා ගොඩක් වෙලා බලාගෙන හිටියා. එක එක දුරවල් වලින්. වෙලාවකට ළඟින්, තව වෙලාවක ඈතින්. මට ඒ චිත්‍ර ය සහ සුජිත්ගෙ මුහුණ වෙන්කර ගන්න සෑහෙන අමාරුයි. ඊට පස්සෙ ඒ චිත්‍රය තුළ මාවම පේන්න ගත්තා. මහා ලොකු දර්ශනයකට වඩා ඉතාම සරල මානුශීය තැනකදි තමයි මට ඒ චිත්‍රය කතාකරන්න ගත්තේ. හැබැයි ඒ කතාව, කියාගන්න බැරි බරපතල තැනකට මාව අරගෙන යනවා.

බොහෝ වෙලාවට කලාව විසින් කරන්නේ පවතින සම්මතයන්ට එරෙහිව නැගීසිටීම. විප්ලවය තුළින් සටන්කිරීම. ඒත් මනොභ්‍රාන්ති මේ මඩගොහොරුව තුළ යළි මල් මෙන් පිබිදීමට පවා ඇති නොහැකියාව බාරගන්නවා. සුජිත් චාකෝල් වලින් ඇඳල තියෙන එක තේමාවක අවස්ථා කිහිපයක් ලෙස පෙනුණු කළු සුදු චිත්‍ර ත්‍රිත්වය සුජිත්ගෙ තාත්වික චිත්‍ර දක්ෂතාවය ගැන ප්‍රභල සාක්ෂියක් වුණත් ඒ චිත්‍ර කිහිපය තුළ සැඟවී තිබෙන කම්පනය, සංවේදනය, දුක සහ බියට ඔබවත් මුසපත් කරන්න ඉඩ දෙන්න.

බලාපොරොත්තු, සිහින එක්ක නැගිටිමු කියනවා වෙනුවට කුණාටුව තුළ සුණුවිසුණු වීම ඇර වෙන කළයුත්තක් නැති බවක් නැහැ. එහෙම හිතනකොටම මනෝභ්‍රාන්තිය දෙගුණ තෙගුණවෙලා දැනෙනවා. ඒත් ගලායාම සමඟ මුසුවීම ට එහි කිසිම බාධාවක් නැහැ. අනවශ්‍ය දෙවල් ගැන නොසිතා දෙන දෙයක් කාලා වෙන දෙයක් බලාගෙන ඉන්නවනම් කිසිදේකට බයවෙන්න දෙයක් නැහැ. සමහර අයට එහෙම පුළුවන්. ඒත් ගලායාම සමඟ එකඟ විය නොහැකිනම් කුමක් කලයුතුද? මම හිතන්නේ සුජිත් ඒ කලහැකිදේ කරනවා. තමන්ගෙ ප්‍රදර්ශණය බුර්ෂුවා ගැලරියක් වෙනුවට සුජිත් යන්තම් හෝ එදිනෙදා ජනතාවට පය තැබිය හැකි ලයනල් වෙන්ඩ්ට් එකට අරන් ඇවිත් තියෙන්නෙ ඒ හින්ද වෙන්න ඕනේ.

තමන්ගෙ ප්‍රකාශනයත් එක්ක සිහිනයක අතරමං වෙනවට වඩා සුජිත් තවමත් එය ජනතාව අතරට ගෙනගිය යුතුයි කියන මතයේ සිටීම ගැන මට ඇතිවුණේ ගෞරවයක්. ඒත් මේ නිර්මාණ කොහෙ හරි ලොකු කලාගාරයක හෝ පුද්ගලික එකතුවක් තුළ ඉතිහාසයට එකතුවෙන එක ගැන මම විරුද්ධ නැහැ. ඉතිහාසය තුළ ලෝකය වෙනස් විය යුතුයැයි විශ්වාස කළ කුඩා මිනිසුන්ගේ දර්ශනය කොහේ හෝ ඉතුරුවේවි.

සුජිත්! ජීවිතය දැන් කොහොමත් පහසු නෑ. තමන්ගෙ ජීවිතය චිත්‍ර අස්සෙ හොයාගෙන යන එක දිගටම කරන්න. ඔයා මෙහෙ ඇවිල්ල ඉන්නෙ එකට.

සුමුදු අතුකෝරල

කඩා වැටෙන දේවල් (Things fall apart)

මාස කීපයකට කළින් කල්පිටියට ආසන්න මදුරන්කුළිය පැත්තේ මගේ මිතුරෙකුගේ වෙරළ කුටියක අපි සති අන්තයක් ගත කරමිනුයි හිටියේ. රොෂාන්, මැකෙන්සි, කේට් සහ මම. හවස්වරුවේ කට්ටියම ගිහින් මුහුදට පැන්නා. මුහුද ටිකක් රළු වුණත් ඈතට නොගිහින් මුහුදු වෙරළත් එක්ක ඔට්ටු වෙන එක හරිම ලස්සන දෙයක්. ටික වෙලාවකින් මැකෙන්සි කෑගහන්න ගත්තා, “Maggots at the beach!!!”

ඒක එතරම් ප්‍රියජනක දර්ශනයක් නෙමෙයි. කුඩා ප්‍රමාණයේ පණුවන් මිලියනයක් විතර වෙරළේ එක තැනකින් උඩට මතුවෙනවා. ඒ වගේ සමහර දේවල් වලට කිසිම තේරුමක් නැහැ. විශ්වය හරිම අමුතු තැනක්. විශ්වය ඇතුළේ තව විශ්වයන් ගොඩක්. විද්‍යාවෙන් හෝ දර්ෂනයෙන් තේරුම් ගත නොහැකි දේවල් තේරුම් ගන්න තියෙන එකම විදිහ තමන් තුළට ම කිමිදිලා ඒ තේරුම් හොයාගන්න එකයි. නැත්නම් හැම නොතේරෙන දෙයක් ම තේරුම්ගත නොහැකි දේවල් විදිහට තේරුම් ගැනීමයි.

මැකෙන්සි කියන්නේ අපූරු ඕස්ට්‍රේලියානු කොළුගැටයෙක්, සිඩ්නි නුවර ආකිටෙක්චර් ඉගෙන ගන්න අතරේ දැන් අවුරුද්දක් තිස්සේ ලංකාවේ පුහුණු කාලයක් ගත කරනවා. ප්‍රමාණයෙන් ලොකු ලිනන් කමිස සහ කලිසම් ඇඳගෙන සරල සෙරෙප්පු දෙකක් දාගෙන ඔහේ පාවෙනවා. එක දවසක ගාල්ලේ, අනිත් දවසෙ නුවර, ඊළඟට සිරීපාදේ, නැත්නම් හවස කොටුවේ බාර් එකක ලොක් වෙච්ච වැසිකිළියක ජනේලෙන් එළියට පනින්න හදනවා. බිව්වොත් පිස්සු. ළඟින් හිටියොත් අපිටත් පිස්සු.

මිනිහ චිත්‍ර අඳින බව දැන ගත්ත දවසෙ මම පුදුම වුණා.

"මොනවද උඹ අඳින චිත්‍ර?" මම ඇහුවා.

"මට කියන්න තේරෙන්නෙ නෑ. මම පෙන්නන්නම්" ඔන්න මැකෙන්සි ගෙ උත්තරේ.

උදේ පාන්දර මැකෙන්සි ගෙ කාමරෙන් "ටොක්" "ටොක්" සද්ද ඇහෙන බව මට ඔය අතරෙ ආරන්චි වුණා. වෙන මොනවත් නෙමෙයි ඒ එයා එයාගෙ චිත්‍ර වල තීන්ත පෑනකින් තිත් තියන සද්දේ. මාස ගනන්, සති ගනන් ඉතාම සංයමයෙන් තිත් තියමින්, ඉරි කෑළි අඳිමින් එයා එයාගෙ මනස්ගාත ඔක්කොම හරිම අලංකාර විදිහට සුදු කොළ උඩ අතුරනවා. මම එහෙම චිත්‍ර ක්‍රමයක් කවදාවත් දැකල තිබ්බෙ නැහැ. තිත් කෙළකෝටියක් විතර, එකම මෝස්තරය එකම විදිහට නැවත නැවත චිත්‍රය පිරෙන්නම අඳිනවා. එහෙව් ඉවසීමක්, එහෙව් පරිශ්‍රමයක් මේ කෙට්ටු හාදයට කොහෙන් උරුම උනාද? චිත්‍ර අඳිනවා කියල ඔහොමත් අඳිනවද?

Things fall apart,  "කඩා වැටෙන දේවල්" වගේ අදහසක් ලස්සනට ගැළපුණත් ඒකෙ තේරුම "සියළු සංස්කාරයෝ නැසෙන සුළුය" කියන එක තමයි. ඒක තමයි මැකෙන්සි ගේ චිත්‍ර ප්‍රදර්ශණයේ තේමාව. ඔන්න මම දැන් ආයෙ මුල සහ අග ගලපන්නයි යන්නේ. ප්‍රදර්ශණය බලද්දි තමයි මම "වෙරළේ පණුවෝ" චිත්‍රය දැක්කේ. මේක මහ පුදුම දෙයක්. එයාගෙ එක චිත්‍රයකට අදහස ඇවිත් තියෙන්නේ එදා අපි වෙරළේ දැකපු පණු විශ්වය. මම ඒ චිත්‍රය ඉස්සරහ හිටගෙන පැය කාලක් විතර චිත්‍රය අස්සෙ ඇවිද්දා. "සියළු සංස්කාරයෝ නැසෙන සුළුය"-"වෙරළේ පණුවෝ" මාව එකතැන භ්‍රමනය වෙන්න ගත්තා. එහෙම භ්‍රමනය වෙලා මාව නතරවුනේ හරිම ලස්සන, සතුට උපදවන, සරල තැනක. හරියට මම හොය හොය හිටපු මොකක්දෝ අපැහැදිළි දෙයක් එකපාරටම හම්බ වුනා වගේ හැඟීමක්. කවුරු හරි මගෙන් අහුවොත් මොකක්ද ඉතින් ඔය හැඟීම කියලා මට කියන්න තියෙන්නෙ " මට කියන්න තේරෙන්නෙ නෑ, පෙන්නන්න පුළුවන්" වගේ උත්තරයක්.

තව එක චිත්‍රයක නම "ගෝනුස්සා". මහ රෑ තමන්ගේ නාන කාමරයට ආපු ගෝනුස්සෙක් එක්ක මැකෙන්සි ඔට්ටු වෙච්ච විදිහ මට කේට් කියල තිබුණා. කලාව ආභාශය ලබන්නේ මහා දාර්ශනික මතවාද වළින් ද? නැත්නම් ඉතාම සරල යැයි අප විසිකර දමන මතකයන් තුළින් අභාශය ලබා කෙරෙන නිර්මාණවල මහා දර්ශනයක් කියවෙනවද? අන්න ඒ වගේ ලස්සන ප්‍රශ්ණයක් එක්ක මම දැන් දැහැන් ගත වෙලයි ඉන්නේ. මැකෙන්සි " හලෝ ඩාර්ලින්" කියල නම් කරල තියෙන චිත්‍ර ආභාශය ලබල තියෙන්නේ "ටුක් ටුක්" වල තියෙන සුදු යකඩ මෝස්තර වලින්. හැබැයි ඒව අස්සෙ මැකෙන්සි එයාගෙ පුද්ගලික ජීවිතය, අත්දැකීම් සහ වීරක්‍රියා සඟවලා ඇති. ඒ චිත්‍ර මේ ලෝක යථාර්තය මත තබා තේරුම් ගැනීම එතරම් සුදුසු දෙයක් නෙමෙයි කියලයි මට හිතෙන්නේ. හැම නොතේරෙන දෙයක්ම තේරුම් ගත නොහැකි දේවල් ලෙස පිළිගෙන ඒවා තමන් තුළට කිඳා බැස දැනෙන්න හැරීම මිස වෙන කළ හැකි දෙයක් තිබේද? විවච්චේදනය තුළ කොටස් විදිහට හමුවන දේවල් තිබුණත් සමස්ථය තේරුම්ගැනීම තමයි අභියෝගය.

සුමුදු අතුකෝරල

Things fall apart/ Mackenzi Nix/ Till 3rd September at Bare Foot Gallery

"Dark in the white light" (සුදු එළිය තුල කළු අඳුර)

ඉතාම දැඩි සුදු එළියක් දෙස මඳ වේලාවක් බලාසිටින විට ඒ තුල අඳුරක් දැකිය හැකියි. සමහර විට  "Dark in the white light" (සුළඟ ගිනි අරන්) චිත්‍රපටය තුලත් මතුවන ආතතිය එම අඳුරම විය හැකියි. විමුක්ති මේ චිත්‍රපටිය ඇතුළෙ චිත්‍රපටියේ කතාව සරළව ඉදිරිපත් කිරීමට අවශ්‍ය සියල්ල පසෙකින් තබා, සාමාන්‍ය කතාවක් කීමට නම් අනවශ්‍ය යැයි බැහැර කරන සිදුවීම් කිහිපයකින් කතාවක් වෙනුවට යම්කිසි හැඟීම් සමුදායක් එක හුයකට අමුණනවා. ඒත් හිතාමතාම කථාන්තර ඇසීමේ හුදු මිනිස් ආශාව විමුක්ති ඉතා සියුම් විදිහට සන්සිඳුවනවා. බොහෝ විට ලංකාවෙ සහ අනිත් කළාපීය රටවල් වල සිනමාව තේරුම් ගන්නේ දෙබස් වලින්. රූපය තුලම අර්ථ සටහන් වුණත් ඒක අභිබවා දෙබස් වලින් හැමදේම ලේසි සහ අති සරල කරනවා. ඒත් සිනමාව කියන්නේ රූප සහ ශබ්ද අස්සේ හැඟීම් සඟවන සහ සොයාගන්නා කලාවක්. විමුක්ති සිනමාකරුවෙක් විදිහට මේ වැඩේට කවදත් දක්ෂයි. රූප අස්සෙම අභ්‍යාස කරල අර්ථ සොයාගැනීමට එයා චලනය වන හෝ නොවන චිත්‍ර විතරක් ඉදිරිපත් කරනවා. හොඳ සිනමා රසිකයෙකුට තමන්ගෙ සිනමා කෘතිය නීරස වෙන්න විමුක්ති ඉඩ දෙන්නෙ නැහැ. රූප අස්සෙ මතුකරන ඉතා ශුන්‍ය විස්තරයන් සහ එක් එක් රූප චලනය කෙරෙන හෝ ස්ථතිකව පවතින රිද්මය තුල නරඹන්නා තමන්ගේ සිනමා රසවින්දනය සොයාගත යුතුයි.

"Dark in the white light" පටන් ගන්නේ ගල්පර අස්සේ නිසලව සෑහෙන වෙලාවක් නතරවෙලා තිබෙන රූපයකින්. ඒ වුනත් ඒ ගල්පර වැළි කුඩා කුහර තුල පවතින හිස් බව දැන් දැන් යම්කිසි දෙයක් පිරෙනකන් බලන් ඉන්න බව ඉවසිලිවන්තයාට දැනෙනවා. සුදු මුහුදු වතුරෙන් ඒ කුහර පිරෙනකන් අධ්‍යක්ෂකවරයා එයාගෙ අත්දැකීමට අපිවත් එකතු කරගන්නවා. ස්වභාවික පරිසරයේ තියෙන මේ වගේ සාමාන්‍ය තත්වයන් සිනමාව ඇතුළෙ පුදුමයන් බවට පත්වෙන්නේ ඒවා නිර්මාණාත්මකව සහ යම්කිසි හැඟීමක් බිහි කිරීම උදෙසා සියුම්ව භාවිතා කිරීම නිසයි. (කඳු අතරේ කුඩා පාරක පොඩි හාමුදුරුවෝ ඇවිදයන දර්ශනයේ අහසෙ පාවෙන වලාකුළේ හෙවණැල්ල මුළු දර්ශනයම අත් පත් කරගන්නකන් පැය කීයක් ඒ දර්ශනය රූගත නොකර බලන්හිටියද කියල විමුක්ති හම්බවුනහම අහන්න ඔනේ.)

බැලූ බැල්මට මේ චිත්‍රපටිය අස්සේ ඔහේ අමුණපු දර්ශන තිබුන වගේ චිත්‍රපටිය බලන වෙලාවෙ හිතුනත්. ඒ හැම දර්ශනයක්ම චිත්‍රපටියෙ සාමූහික හැඟීම් වියමන පුරවන්න ඉතා සූක්ෂමව යොදාගන්න ඇති කියල මට හිතුනේ දවස් දෙක තුනකට පස්සෙයි. උදාහරණයක් විදිහට පොඩි හාමුදුරු නම කැළයක් අස්සෙන් ඇවිදගෙන ලොකු දුරක් යන දර්ශනය අවසන් වෙන්නේ මහමුහුද ළඟින්. ඒක හරිම සන්සුන් නිවුණු පැහැදුණු ගමනක්. ඒ ගමන අවසානයේ හාමුදුරුවන්ට මුහුද හම්බවෙන බවක් ඒ හැඟීම් අස්සේ තිබුණා. හැබැයි ලස්සනම දේ හාමුදුරුවන්ට මුහුද හම්බවෙන්න එයා ඇවිදින්නේ අපිට පිටුපාලා, අපි හාමුදුරුවො පස්සෙන් යනවා. ඒ වගේම ජයවර්ධනපුර රෝහලේ පාළු කොරිඩෝවෙ අපිදිහාට ඇවිදන් එන දොස්තර ගොඩක් දුර ඔහේ අපි දිහාටම එනවා. අපි පස්සෙන් පස්සට යනවා. අඳුරුයි, මොකක් හරි විනාසයක් වෙන්න යනව වගේ. මේ දර්ශන දෙක එකිනෙකට විරුද්ධව ගමන් කරමින් ආධ්‍යාත්මය සහ ආසාව අතරෙ සීමාව වෙන්කරනවා.

දොස්තරගේ චරිතය නිර්මාණය කිරීම තුළ විමුක්ති සමහර දේවල් මග ඇරගෙන තියෙනව වගෙ දැනුනා. හරිම විනාසකාරී දොස්තරගෙ චරිතය ගොඩනැගෙන්නේ අදහගන්න බැරි තරමේ නරක ගතිත් එක්ක. ඒ පීඩාකාරී හිංසනමය ක්‍රියාවලිය ඇහැට පෙනෙන නොපෙනෙන කුඩාදේවල් වළින් හෙව්වනම් දොස්තර මීට වඩා තාත්වික වෙන්න තිබුණාවගේ හිතෙනවා. ඔව්! හැම දෙයක්ම තාත්වික වෙන්න ඕනෙත් නැහැ.

හැබැයි මේ හැමදෙයක්ම අස්සේ, ඉතාම අඩුවෙන් කතා කරන හෝ කතාකරන්නෙම නැති චරිත කිහිපය තමයි චිත්‍රපටිය තව සීමාවකට ගෙනියන්නේ. පොඩිහාමුදුරුවන්ගෙ ඔළුව උඩ නටන තණකොළපෙත්තා සහ පිළිස්සුණ දොස්තරගෙ අවතාරමය රූපයට කුතුහලයෙන් බුරන සහ විටෙක නැට්ට වනන බල්ලත් ඒ ගොඩට අයත්.

"හැම චිත්‍රපටියකටම මුලක් මැදක් අගක් තිබිය යුතුයි, හැබැයි ඒ පිළිවෙලටම තිබිය යුතු නැහැ." මට මතක විදිහට මෙහෙම කිව්වෙ ගොඩාඩ්. අන්න ඒ වගේ අග මුල මැද මාරුකරමින් චිත්‍රපටිය ඉදිරියට අරගෙන එන විමුක්ති තමන්ට සුපුරුදු විදිහටම කතාව ඉවරකරන්නේ අපේ හිතේ තිබුණ මේ ඔක්කොම අමුණගන්නේ කොහොමද කියන ප්‍රශ්නෙට හරිම සරළ උත්තරේකුත් එක්ක. ඒක අර ලස්සන රූපරාමුවක ඉඳගෙන කාඩ් සෙල්ලම් කරන තරුණයන් කිහිප දෙනාට ඇහුම්කන් දුන්නොත් තේරෙයි.

සුමුදු අතුකෝරල